Valeriana officinalis L. (Valerian) Βαλεριάνα

Οικογένεια: Valerianaceae

Είδος: Valeriana officinalis L.

Περιγραφή:

Πολυετής πόα ύψους από 0,5-2,0 m. Το χειμώνα πέφτει σε λήθαργο. Ρίζα μη διακλαδιζόμενη λευκή με πάνω από 5mm διάμετρο και πάνω από 30 cm μήκος με πολύ έντονη οσμή. Βλαστός με αυλακωτές χαρακιές. Φύλλα σύνθετα, πτερωτά, οδοντωτά. Άνθη ρόδινα ή άσπρα σε κορύβους με βράκτια φύλλα λογχοειδή 6-10 ζεύγη. Ανθίζει το Μάιο. Καρπός λείος, ωοειδής επιμήκης.

Κλίμα –έδαφος:

Δεν είναι ιδιαίτερα απαιτητική σε κλιματικές συνθήκες. Μπορεί να αναπτυχθεί εξίσου ικανοποιητικά σε εύκρατα αλλά και ηπειρωτικά κλίματα. Απαιτεί καλά αποστραγγιζόμενα, γόνιμα εδάφη και έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις σε άζωτο, φώσφορο και κάλιο.

Πολλαπλασιασμός:

Α) Με σπόρο: Σε σπορείο χρειάζονται 50γρ/στρ σε τελάρα μέσα Φεβρουαρίου. Μετά από 1-2 βδομάδες τα φυτά μεταφυτεύονται σε γλαστράκια-κυψελίδες δίσκων. Μεταφυτεύονται μέσα Απριλίου- μέσα Μαΐου. Αποστάσεις φύτευσης 30-40 cm μεταξύ των φυτών και 70-80 cm μεταξύ των γραμμών.

Καλλιεργητικές φροντίδες:

Καταπολέμηση ζιζανίων: Με σκαλίσματα. Η βαλεριάνα είναι από τα είδη που όταν αναπτυχθεί το ριζικό σύστημα ικανοποιητικά, εμποδίζουν την ανάπτυξη των ζιζανίων.

Λίπανση: Σε συμβατικές καλλιέργειες απαιτείται συνήθως 10-15 μονάδες Ν, Ρ 10 και 20 Κ.

Άρδευση: Είναι αρδευόμενη καλλιέργεια.

Ασθένειες: Προσβολή από τους μύκητες Phoma ssp. και Sclerotinia ssp.

Συλλογή – Απόδοση:

Το φυτό καλλιεργείται για τις ρίζες του. Συγκομιδή γίνεται το φθινόπωρο το 2ο χρόνο καλλιέργειας. Το βάρος ρίζας ανά φυτό μπορεί να φτάσει τα 500g. Κατά τη συγκομιδή τινάζουμε το επιπλέον χώμα από τη ρίζα. Κατόπιν πλένουμε τη ρίζα για να απομακρύνουμε όλο το χώμα. Διαχωρισμός της ρίζας και σπάσιμο σε μικρότερα κομμάτια είναι απαραίτητο για την ομοιόμορφη ξήρανση.

Αιθέριο έλαιο:

Το αιθέριο έλαιο παίρνεται με απόσταξη από τη ρίζα και τα ριζώματα και κυμαίνεται συνήθως από 0,2-1,7%. Το valerenic acid είναι από τα πιο πολυχρησιμοποιούμενα συστατικά στη φαρμακευτική. Τα κύρια συστατικά που υπάρχουν στην ρίζα της Valeriana officinalis είναι valeric isovaleric acid, monoterprenes (a-pinene, a-fencene, camphene), monoterpenic εστέρες (bornyl acetate, myrtenyl acetate, isovaleriate), sesquiterpenes και valerian cyclopentanoid sesqiterpenes (όπως varenal, valerenone, valerenol, valerenyl acetate, valerenic acid και valerenyl isovalerate).

Ιδιότητες-χρήσεις:

Χρησιμοποιείται σαν μυοχαλαρωτικό, σαν ηρεμιστικό για στομαχικές και εντερικές διαταραχές, για διαταραχές στον ύπνο, σπασμολυτικό και σαν αγχολυτικό.

Melissa officinalis L. photo

Rosmarinus officinalis L. photo

Echinacea ssp. Εχινάκια - Εχινάτσεα

Οικογένεια: Asteraceae
Περιγραφή:
Είναι φυτό φαρμακευτικό, ποώδες, πολυετές, ύψους 60- 180 cm, με διακλαδισμένη ρίζα. Ο μίσχος είναι κάθετος, διακλαδιζόμενος, τριχωτός ή άτριχος, 60-180 εκατ. ύψους. Φύλλα ωοειδή, λογχοειδή ή γραμμοειδή, οδοντωτά καλυμμένα με τρίχες. Κεφάλια πολύανθα, μεγάλα πάνω από 3,5cm. Τα άνθη είναι σαν του ηλίανθου. Περιφερειακά ανθίδια γλωσσοειδή σαρκόχροα ή με απόχρωση ερυθρό προς ροζέ, αρσενικά, τα του δίσκου αρσενοθηλυκά γόνιμα.
Είδη:
Echinacea pallida
Echinacea Paradoxa var. paradoxa: Κίτρινα άνθη.
Echinacea purpurea: είναι το πιο συχνά καλλιεργούμενο είδος.
Κλίμα –έδαφος:
Τα φυτά της Echinacea χρειάζονται περιοχές ηλιόλουστες, ενώ η Echinacea purpurea μπορεί να αντέξει πάνω από 50% σκίαση. Τα φυτά της Echinacea αντέχουν σε θερμοκρασίες από -25 0C έως και -40 0C. Η εχινάτσεα είναι από τα καλλιεργούμενα είδη που προσαρμόζονται εύκολα σε ποικίλες εδαφοκλιαματικές συνθήκες. Η Echinacea purpurea αναπτύσσεται σε pH από 6,5-7,2, ενώ η Ε. angustifolia σε πιο αλκαλικά εδάφη
Μπορεί να αναπτυχθεί και σε εδάφη με καλή αποστράγγιση, ενώ δεν μπορεί να αναπτυχθεί σε αργιλλώδη εδάφη.
Πολλαπλασιασμός
Σπόρος: Οι σπόροι συλλέγονται μετά τη δεύτερη χρονιά συνήθως τέλη καλοκαιριού αρχές φθινοπώρου. Το πότισμα της καλλιέργειας πρέπει να σταματά όταν οι σπόροι ξεκινούν να ωριμάζουν. Κατά τη συγκομιδή οι σπόροι βρίσκονται σε λήθαργο. Για να φυτρώσουν θα πρέπει να τοποθετηθούν το χειμώνα σε αδρανές υλικό (π.χ. περλίτης). Ο σπόρος κατόπιν μεταφέρεται σε σπορείο και την άνοιξη γίνεται η εγκατάσταση των σπορόφυτων στο χωράφι. (Η βλαστική ικανότητα των σπόρων κυμαίνεται γύρω στο 70% σε καλές συνθήκες).
Διαίρεση φυτών: Η συλλογή γίνεται όταν τα φυτά είναι σε λήθαργο και όταν τα φύλλα γίνονται καφέ (συνήθως Οκτώβριο). Πλένουμε τις ρίζες και διαιρούμε τους βλαστούς με το τμήμα ρίζας και τα μεταφέρουμε αμέσως σε θερμοκήπιο. Αν πρόκειται να καθυστερήσουμε τη φύτευση τότε τοποθετούμε τα φυτά μέσα σε νερό, σε δροσερό και σκιερό μέρος. Τα φυτά κατόπιν μεγαλώνουν σε θερμοκήπιο κατά τη διάρκεια του χειμώνας και μεταφέρονται στο χωράφι την άνοιξη
Η πυκνότητα των φυτών /στρέμμα έχει μεγάλη σημασία (Πολύ πυκνά φυτά μειώνεται η ανάπτυξη του ριζικού τους συστήματος). Οι αποστάσεις μεταξύ των φυτών 80 cm μεταξύ των φυτών και 40-50 cm μεταξύ των γραμμών (2500-3000 φυτά/στρ).
Καλλιεργητικές φροντίδες:
Άρδευση: Έχουν διαφορετικές αντοχή στην ξηρασία τα διάφορα είδη εχινάκιας. Η Echinacea purpurea περιέχει μεγάλη ποσότητα υγρασίας στα φύλλα της σε σχέση με τη Ε. angustifolia, E. pallida, γιαυτό και όταν καλλιεργείται πρέπει να ποτίζεται τακτικά σε σχέση με τα άλλα είδη.
Καταπολέμηση ζιζανίων: Γίνεται είτε με σκαλισματα ή με πλαστική εδαφοκάλυψη
Λίπανση: Συνήθως απαιτείται λίπανση με Ρ και Κ 7 με 15Kg/στρ. αντίστοιχα. Οργανική λίπανση με κοπριά από κότες 250kg/στρ.
Συλλογή-απόδοση:
Χρειάζονται 2 με 4 χρόνια για να ωριμάσουν οι ρίζες του. Περίοδος συλλογής τέλη Σεπτεμβρίου έως αρχές Οκτωβρίου. Τα άνθη συλλέγονται στο στάδιο της πλήρης άνθησης (τέλη Ιουλίου-αρχές Αυγούστου). Η μέγιστη παραγωγή σε ρίζες και κεφάλια ανθέων έχουμε το τρίτο έτος.
Αιθέριο έλαιο:
Η χημική σύσταση εξαρτάται από το τμήμα του φυτού που θα χρησιμοποιηθεί (φύλλα, άνθη, βλαστός και ρίζα), από το στάδιο ανάπτυξης, από τις συνθήκες ξήρανσης και αποθήκευσης και τη μέθοδο απόσταξης ή εκχύλισης που χρησιμοποιείται. Η φρέσκια δρόγη πιθανό να έχει καλύτερη απόδοση και χαρακτηριστικά από την αποθηκευμένη για μεγάλο χρονικό διάστημα γιατί μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια ή υποβάθμιση κάποιων σημαντικών συστατικών. Κύριο συστατικό της Echinacea είναι το cichoric acid και αυτό το συστατικό είναι αυτό που χρησιμοποιείται σαν δείκτης για χαρακτηρισμό του είδους. Τα ενεργά συστατικά της E. angustifolia είναι flavonoids, όπως echinacoside, cynarin και alkylamides ενώ της E. purpurea είναι caffeic acid. Το polyphenol acids εμφανίζεται σε ψηλότερα ποσοστό στα άνθη σε σχέση με τα ριζώματα.
Ιδιότητες-Χρήσεις:
Είναι φυτό φαρμακευτικό. Echinacea purpurea διεγείρει το ανσιοποιητικό σύστημα και μειώνει την ένταση των συμπτωμάτων και τη διάρκεια των λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος. Μελέτες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η Echinacea μειώνει αποτελεσματικά τα συμπτώματα του κοινού κρυολογήματος.
Χρησιμοποιείται σαν διεγερτικό του ανοσοποιητικού συστήματος, αντιφλεγμονώδες. Η E. angustifolia παρουσιάζει ήπια αντιβιοτική δράση για Streptococcus and Staphyloccus aureus. Περιέχει χημικά συστατικά που δρουν σαν εντομοκτόνα σε κουνούπια, ενώ η echinolone διακόπτει την ανάπτυξη κάποιων εντόμων.
Συστατικά της Echinacea όπως alkamides, τα παράγωγα του caffeic acid, glycoproteins, polysaccharides, polyacetilenes έχει αναφερθεί ότι παρουσιάζουν αντιφλεγμονώδη δράση. Επίσης παρουσιάζουν ισχυρή αντιοξειδωτική δράση αλλά ο μηχανισμός του τρόπου λειτουργίας των δεν είναι απολύτως αντιληπτός.

Sideritis ssp. Τσάι του βουνού -Σιδερίτης

Οικογένεια: Lamiaceae

Γένος: Sideritis ssp.

Περιγραφή:

Το γένος siderites περιλαμβάνει περίπου ποώδη πολυετή φυτά, τα περισσότερα ενδημικά της βαλκανικής χερσονήσου.

Τα σπουδαιότερα αυτοφυή είδη σιδερίτη στην Ελλάδα είναι:

Sideritis athoa (τσάι Άθω): Πολυετής πόα, ύψους έως 40 εκ. Ο βλαστός είναι όρθιος απλός ή διακλαδισμένος και ξυλώδης στη βάση του. Φύλλα λογχοειδή. Άνθη χρώματος κίτρινου. Κάλυκας κωδωνοειδής

Sideritis cladestina (τσάι Ταϋγετου): Πολυετής πόα ύψους 40 εκ. Ο βλαστός του είναι, απλός ή διακλαδισμένο. Φύλλα χνουδωτά, σταχτόχροα, επιμήκη - λογχοειδή, ακέραια ή πριονωτά, τα κατώτερα με μίσχο και τα ανώτερα επιφυή ή με μίσχο. Άνθη χρώματος κίτρινου. Κάλυκας κωδωνοειδής που σκεπάζεται από πυκνές τρίχες.

Sideritis euboea (τσάι Ευβοίας): Πολυετής πόα ύψους 30-50 εκ., με πυκνό και λευκό χνούδι σε όλα τα μέρη του. Βλαστός ισχυρός, απλός ή μερικές φορές διακλαδισμένος. Φύλλα επιμήκη. Άνθη χρώματος κίτρινου. Κάλυκας σωληνοειδής που καταλήγει σε δόντια και έχει χνούδι.

Sideritis raeseri (τσάι Παρνασσού): Πολυετής πόα ύψους έως 40 εκ. Βλαστός λεπτός. Φύλλα λογχοειδή. . Άνθη χρώματος κίτρινου. Κάλυκας που καταλήγει σε δόντια.

Sideritis scardiaca (τσάι Ολύμπου): Είναι πολυετής πόα, με βλαστό απλό ή διακλαδισμένο. Φύλλα λογχοειδή, ακέραια ή ελαφρώς πριονωτά, με λευκό χνούδι. Άνθη χρώματος κίτρινου. Κάλυκας μάλλον κωδωνοειδής που σκεπάζεται από πυκνές τρίχες.

Sideritis syriaca (Μαλοτήρα): Είναι πολυετής πόα, ύψους 50 εκ. Έχει βλαστό συνήθως απλό, ισχυρό, όρθιο, που καλύπτεται με πυκνό άσπρο χνούδι. Φύλλα επιμήκη - λογχοειδή. Άνθη χρώματος κίτρινου. Κάλυκας σωληνοειδής που καταλήγει σε δόντια.

Κλίμα –έδαφος:

Ευδοκιμεί σε περιοχές με μεγάλο υψόμετρο. Παρουσιάζει ιδιαίτερη αντοχή στις χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα. Αναπτύσσεται σε ποικιλία εδαφών με pH 6,0-8,0. Συνήθως προτιμά βραχώδη και ασβεστολιθικά εδάφη. Μπορεί να αναπτυχθεί και σε πετρώδη εδάφη. Είναι ξηρική καλλιέργεια.

Πολλαπλασιασμός:

Α) Σπόρο: Οι ταξιανθίες μαζεύονται, ξεραίνονται και με χτύπημα των σποροποιημένων ταξιανθιών ο σπόρος αποχωρίζεται. 1 gr σπόρου περιέχει 600 σπόρους. Ο σπόρος σπέρνεται σε σπορεία όπως ο καπνός. Για ένα στρέμμα απαιτείται φυτώριο 6 m2 και 20-30gr σπόρου. Δημιουργία σπορείου αρχές Αυγούστου. Μεταφύτευση στο χωράφι το φθινόπωρο όταν τα φυτά αποκτήσουν 4-6 φύλλα με καπνοφυτευτικές μηχανές. Αποστάσεις φύτευσης 60-70 cm μεταξύ των γραμμών και 40-50 cm πάνω στη γραμμή.

Β) Διαίρεση των φυτών: Από τις παλιές φυτείες παίρνουμε τους πλευρικούς βλαστούς (είναι φυσικές καταβολάδες) με τμήμα ρίζας. Μπορούν να προκύψουν έως και 50 νέα φυτά από κάθε φυτό που φυτεύονται στο χωράφι. Εποχή διαίρεσης Οκτώβριο.

Καλλιεργητικές φροντίδες:

Καταπολέμηση ζιζανίων: Με σκαλίσματα.

Προετοιμασία χωραφιού: Βαθύ όργωμα, φρεζάρισμα,.

Λίπανση: Με εδαφολογική ανάλυση προσδιορίζεται η αναγκαιότητα ή μη της χρήσης λιπασμάτων. Συνήθως η καλλιέργεια χρειάζεται 5μονάδες Ν, Ρ2Ο2 και Κ2Ο.

Συλλογή – Απόδοση:

Συλλέγονται τα ανθοφόρα στελέχη και μέρος του βλαστού 5-6cm. Η συλλογή γίνεται όταν έχουμε πλήρη ανθοφορία με μαχαίρι ή δρεπάνι. Ακολουθεί ξήρανση σε σκιαζόμενο χώρο. Απόδοση 100 κιλά/στρέμμα σε ξηρό βάρος

Αιθέριο έλαιο:

Το αιθέριο έλαιο του Sideritis raeseri παρουσιάζει υψηλή συγκέντρωση σε sesquiterpenes κυρίως germacrone και elemol acetate.

Το αιθέριο έλαιο του Sideritis scardiaca παρουσιάζει υψηλή συγκέντρωση σε β-pinene, carvacrol και α-pinene

Το αιθέριο έλαιο του Sideritis cladestina παρουσιάζει υψηλή συγκέντρωση σε α-pinene, β-pinene, myrcene και limonene.

Ιδιότητες-χρήσεις:

Χρησιμοποιείται με μορφή αφεψήματος. Παρουσιάζει ισχυρή αντιφλεγμονώδη, αντιθρομβωτική, αντιυπερτασική, σπασμολυτική, αντιμικροβιακή, ηρεμιστική και αντιοξειδωτική δράση. Χρησιμοποιείται επίσης για την πρόληψη της αναιμίας.

Δρα σαν αναστολέας της ανάπτυξης των καρκινικών κυττάρων. Ο Sideritis euboea παρουσιάζει υψηλή συγκέντρωση φλαβονοειδών και κυρίως της luteolin και της apigenin

Calendula officinalis L. (Marigold) Καλεντούλα

Οικογένεια: Asteraceae

Είδος: Calendula officinalis L.

Περιγραφή:

Είναι διετές πόα, ύψους 20-60 cm αλλά συνήθως καλλιεργείται μόνο τον πρώτο χρόνο. Φύλλα άμισχα, επιμήκη, ωοειδή μήκους 10 cm. Ανθίζει το Μάιο. Άνθη χρώματος κίτρινο έως και πορτοκαλί. Ταξιανθικός δίσκος γυμνός, φυματώδης. Σπόροι ευμεγέθη μήκους 5-7 mm που ωριμάζουν τον Αύγουστο.

Κλίμα –έδαφος:

Ευδοκιμεί σε περιοχές θερμές και αντέχει στις πολύ υψηλές θερμοκρασίες αν το έδαφος κρατάει αρκετή υγρασία. Απαιτούνται εδάφη καλά αποστραγγιζόμενα. Καλύτερο pH ανάπτυξης 6,0-7,0.

Πολλαπλασιασμός:

Α) Σπόρο: Ο σπόρος είναι σχετικά μεγάλος (1 gr = 50-60 σπόροι) και παρουσιάζει βλαστική ικανότητα 60-80%. Ο σπόρος τοποθετείται σε βάθος από 1-2 cm και απαιτείται αρκετή υγρασία για να βλαστήσει.

Σπέρνεται σε σπορεία όπως ο καπνός. Για ένα στρέμμα απαιτείται φυτώριο 6 m2. Δημιουργία σπορείου είναι οι αρχές Μαρτίου. Μεταφύτευση στο χωράφι γίνεται με καπνοφυτευτική σε αποστάσεις φύτευσης 25-30 cm μεταξύ των γραμμών και 50-60 cm πάνω στη γραμμή. Περίπου 5000-6000 φυτά/ στρέμμα.

Σπόρος απευθείας στο χωράφι.

Καλλιεργητικές φροντίδες:

Καταπολέμηση ζιζανίων: Με σκαλίσματα, εδαφοκάλυψη. Αν η καλεντούλα εγκατασταθεί στο ίδιο χωράφι με την προηγούμενη χρονιά τότε πρέπει να γίνει καταστροφή των ζιζανίων με glyphosate.

Προετοιμασία χωραφιού: Όργωμα, και μετά σβάρνισμα.

Λίπανση: Με εδαφολογική ανάλυση προσδιορίζεται η αναγκαιότητα ή μη της χρήσης λιπασμάτων. Συνήθως η καλλιέργεια χρειάζεται 5-10 μονάδες Ν, Ρ2Ο2 2,5-7,5 μονάδες και Κ2Ο 5-10 μονάδες ανά στρέμμα.

Άρδευση: Είναι αρδευόμενη καλλιέργεια και απαιτούνται τακτικά ποτίσματα.

Συλλογή – Απόδοση:

Συλλέγονται τόσο τα άνθη όσο και τα φύλλα. Η συλλογή πρέπει να γίνεται αργά το απόγευμα. Η πρώτη συλλογή των φύλλων γίνεται πριν την έναρξη της ανθοφορίας, κατόπιν ξαναβλαστάνουν και γίνεται η δεύτερη κοπή. Τα άνθη συλλέγονται διαρκώς όλο το χρόνο όταν είναι σε πλήρη άνθηση. Απόδοση 600-700 κιλά/στρέμμα σε χλωρό βάρος. Ακολουθεί ξήρανση. Συλλέγονται επίσης οι σπόροι της καλεντούλας (παραγωγή σπόρων 60-150 κιλά/στρ) όταν το 60-80% των σπόρων είναι καφέ.

Αιθέριο έλαιο:

Η περιεκτικότητα σε αιθέριο έλαιο κυμαίνεται από 0,1-1,0%. Το αιθέριο έλαιό των ανθέων της περιέχει sesquiterpene glycosides, saponins, xanthophylls, triol triterpenes, flavonoids. καθορίζεται από την περιεκτικότητα σε δ-cadinene, γ-cadinene, α-cadinol . Οι σπόροι της καλεντούλας περιέχουν 18-22% έλαιο. Το έλαιο των σπόρων της καλεντούλας περιέχει calendic acid.

Ιδιότητες-χρήσεις:

Παρουσιάζει ισχυρή αντιφλεγμονώδη, αντιαλλεργική, αντιμικροβιακή (t-muurolol, a-cadinol) αντιβακτηριακή και αντικαρκινική δράση.

Χρησιμοποιείται στην κοσμετολογία, αρωματοποιία και στη βιομηχανία τροφίμων - α)για τον αρωματισμό σε τσίχλες, καραμέλες κ.ά. κυρίως λόγω του a-cadinene) β) τα άνθη της σαν παράγοντας χρωματισμού.