Rosmarinus officinalis (Rosemary) Δενδρολίβανο

Οικογένεια: Lamiaceae

Είδος: Rosmarinus officinalis

Περιγραφή:

Το δενδρολίβανο είναι ένας πολυετής (15-20 χρόνια), αειθαλής θάμνος που φτάνει σε ύψος τα 1,8 m. Τα φύλλα του είναι δερματώδη, γραμμοειδή, άμισχα χρώματος βαθύ πράσινου έως και ασημί. Τα άνθη του είναι γαλάζια μικρά χωρίς ποδίσκο πολλά μαζί, τα οποία φύονται στις μασχάλες των φύλλων. Πολλά από τα κύρια ενεργά πτητικά συστατικά βρίσκονται στον κάλυκα Τα κλαδιά του θάμνου μετά το δεύτερο χρόνο ξυλοποιούνται.

Κλίμα –έδαφος:

Αναπτύσσεται σε περιοχές με ήπιο, θερμό αλλά και ψυχρό κλίμα αλλά καλύτερα σε ηλιόλουστες περιοχές. Αν επικρατούν ιδιαίτερα χαμηλές θερμοκρασίας τότε είναι καλό να καλύπτονται τα φυτά με φύλλα και κλαδιά για να μην παγώσουν. Υψόμετρο: από πεδινές περιοχές έως 600 m.

Σε όξινα όσο και σε αλκαλικά εδάφη (pH 4,5-8,7). Καλύτερη απόδοση και περισσότερο άρωμα παρατηρήθηκε σε εδάφη με ουδέτερο pΗ=6-7 αλλά με υψηλή περιεκτικότητα σε ασβέστιο. Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δοθεί στη μηχανική σύσταση των εδαφών. Έτσι εδάφη αργιλώδη (βαριά) πρέπει να αποφεύγονται. Σε ξηρικά όσο και σε ποτιστικά χωράφια.

Προσθήκη οργανικής ουσίας κρίνεται απαραίτητη, τουλάχιστον σε ξηρικές καλλιέργειες, γιατί αυξάνεται η ικανότητα του εδάφους συγκράτησης θρεπτικών στοιχείων και νερού. Έχει αποδειχθεί ότι όταν το δενδρολίβανο καλλιεργείται κοντά σε φασκόμηλο ευνοείται η ανάπτυξή του.

Πολλαπλασιασμός:

Σπόρος: Δεν χρησιμοποιείται ιδιαίτερα γιατί δεν έχει καλή βλαστική ικανότητα.

Μοσχεύματα. Τα μοσχεύματα - τμήματα βλαστών από παλιές φυτείες μήκους 15 cm.. Τα νεαρά φυτά μεταφυτεύονται με καπνοφυτευτική μηχανή στο χωράφι το Μάρτιο.

Στα ξηρικά χωράφια οι αποστάσεις των φυτών στην ίδια γραμμή είναι 0,6m και μεταξύ των γραμμών 0,8m, ενώ στις αρδευόμενες μεγαλύτερες, 1-1,5m μεταξύ των γραμμών και 1m πάνω στη γραμμή. Χρειάζονται 1.500-2.500 φυτά/στρ.

Καλλιεργητικές φροντίδες:

Ζιζανιοκτονία: Ζιζάνια εμφανίζονται μόνο τον πρώτο και δεύτερο χρόνο της καλλιέργειας του δενδρολίβανου. Η ζιζανιοκτονία γίνεται με σκάλισμα. Δεν ενδείκνυται η εδαφοκάλυψη.

Άρδευση: Το δενδρολίβανο ποτίζεται 3-4 φορές το καλοκαίρι αν είναι απαραίτητο.

Λίπανση: Συμβατικές καλλιέργειες αρχίζει το χειμώνα με 10 μονάδες Ν, Ρ, Κ σε μια ή περισσότερες δόσεις.

Συλλογή-απόδοση:

Το δενδρολίβανο επειδή ανθίζει όλο το χρόνο (αν υπάρχει επαρκής υγρασία) μπορεί να συλλέγεται όλη τη διάρκεια του έτους αρκεί να είναι εφικτή η ξήρανσή του. Τον πρώτο χρόνο δεν γίνεται συλλογή του δενδρολίβανου. Πλήρη απόδοση της καλλιέργειας έχουμε τον τρίτο χρόνο με απόδοση 1.500-2.500 κιλά/στρ χλωρό και ξηρό 250-400κιλά/στρ. Η σχέση ξηρού βάρους/χλωρό είναι περίπου 35%. Η συλλογή γίνεται με δρεπάνια.

Μετά τη συλλογή γίνεται ξήρανση σε υπόστεγο (γιατί μειώνεται οι απώλειες σε αιθέριο έλαιο και η υποβάθμιση της ποιότητας του ελαίου) αφού απομακρυνθούν τα φύλλα από τους βλαστούς και αποθηκεύονται σε ξηρές και δροσερές αποθήκες. Μπορούμε να έχουμε μία-δύο συλλογές το χρόνο ανάλογα με την γεωγραφική περιοχή στην οποία βρίσκεται και ανάλογα αν το υλικό θα χρησιμοποιηθεί ως δρόγη ή ως αιθέριο έλαιο.

Αιθέριο έλαιο:

Το αιθέριο έλαιο παίρνεται με απόσταξη σε ατμό ή με οργανικούς διαλύτες από τα άνθη, τα φύλλα και τα μαλακά κλαδιά. Η περιεκτικότητα σε αιθέριο έλαιο κυμαίνεται συνήθως από 1,5-3%. Κύρια ενεργά συστατικά του αιθερίου ελαίου είναι μονοτερπένια όπως α-πινένιο (3-24%), β-πινένιο (1-8%), καμφένιο, αλκοόλες όπως λιναλόολη, βορνεόλη, κετόνες όπως 1,8-κινεόλη (7-60%), εστέρες της βορνεόλης κ.ά. Το πιο σημαντικό συστατικό του δενδρολίβανου είναι το καφεικό οξύ και τα παράγωγά του όπως είναι το ροσμαρινικό οξύ που παρουσιάζει ισχυρή αντιοξειδωτική δράση.

Ιδιότητες-χρήσεις:

Στη βιομηχανία τροφίμων έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια ως αντιοξειδωτικού που εμποδίζει τη διαδικασία (degradation) διάσπασης των λιπών χάρη στο ροσμαρινικό οξύ.

Χρησιμοποιείται στη μαγειρική σαν άρτυμα,στην κοσμετολογία (σαμπουάν, αφρόλουτρα συνήθως μαζί με λεβάντα), Αρωματοποιία Φαρμακευτική. Εξωτερικά σε εντριβές σε μυαλγίες, ρευματισμούς και νευρίτιδες. Το caffeic acid και τα παράγωγά του (rosmarinic acid) χρησιμοποιούνται για πρόληψη ή θεραπεία από βρογχικό άσθμα, πεπτικό έλκος, φλεγμονές, αρτηριοσκληρώσεις.