Λεβάντα –Lavandula ssp.(Οικογένεια: Lamiaceae)
Το γένος Lavandula περιέχει πάνω από 28 διαφορετικά είδη λεβάντας. Η λεβάντα είναι πολυετής, αειθαλής, αρωματικός θάμνος που ζει περισσότερο από 10 έτη και καλλιεργείτε εκτενώς για το άρωμα του και για διακοσμητικούς σκοπούς. Το χρώμα των ανθέων κυμαίνεται από μπλε έως βιολετί. Τα σημαντικότερα είδη είναι:
Lavandula latifolia
Lavandula angustifolia
Lavandula hybrida
Lavandula stoechas
Lavandula dendata
Lavandula heterophylla κ.α.
Στην Ελλάδα καλλιεργούνται 2 κυρίως είδη λεβάντας, η L. αngustifolia και η L. Stoechas συνήθως σε ασβεστούχα υποστρώματα και σε υψόμετρα από 100 έως 800 m.
Lavandula angustifolia (English lavender)
Περιγραφή:
Είναι αρωματικός θάμνος ύψους 30 cm έως και 1 m, με βλαστό τετραγωνικό που ξυλοποιείται. Φύλλα μήκους 5 cm στενά, ελαφρά χνουδωτά. Άνθη μικρά, χρώματος ιώδους σε σταχυόμορφες ταξιανθίες μήκους 15-20 cm. Ανθίζει από αρχές Ιούλιου έως και τον Αύγουστο.
Κλίμα –έδαφος:
Η λεβάντα αναπτύσσεται καλύτερα σε ξηροθερμικές συνθήκες. Παρουσιάζει ιδιαίτερη αντοχή σε περιοχές που υπάρχουν χαμηλές θερμοκρασίες το χειμώνα, αλλά δεν αντέχει τους παγετούς την περίοδο της άνοιξης. Το καλοκαίρι απαιτεί περιοχές με μεγάλη ηλιοφάνεια. Σε περιοχές με υψηλή βροχόπτωση τους μήνες Μάιο-Ιούνιο παρουσιάζει καλύτερη ανάπτυξη. Γενικά η απόδοση της καλλιέργειας εξαρτάται από το μικροκλίμα το οποίο επηρεάζεται από το υψόμετρο, την τοπογραφία, το γεωγραφικό πλάτος κ.λ.π.
Κατάλληλα εδάφη θεωρούνται τα ελαφρά χαλικώδη, καλά αποστραγγιζόμενα και ασβεστούχα. Άριστη τιμή pH για την ανάπτυξή της είναι το 7,1. Σοβαρό πρόβλημα αντιμετωπίζει η καλλιέργεια της λεβάντας αν υπάρχει το φυτό Tussilago farfara (χαμολεύκα) γιατί πιστεύεται ότι δηλητηριάζονται τα φυτά της λεβάντας. Αν η λεβάντα καλλιεργηθεί σε πολύ γόνιμα εδάφη τότε παράγονται πολλά φύλλα, αλλά λιγότερο αιθέριο έλαιο.
Πολλαπλασιασμός:
Α. Με σπόρο:
Η δημιουργία σπορείου συνήθως χρησιμοποιείται για βελτιωτικές εργασίες.
B. Με μοσχεύματα:
Είναι ο πιο εύχρηστος τρόπος, όπου χρησιμοποιούνται τμήματα βλαστών μήκους 10-12 cm του πρώτου ή δεύτερου έτους. Καλύτερη εποχή συλλογής των μοσχευμάτων είναι τέλος καλοκαιριού. Τα μοσχεύματα κόβονται 2-3 mm κάτω από το μάτι με πλάγια τομή. Απομακρύνουμε προσεκτικά τα 2/3 του φυλλώματος από κάτω με απόσπαση προς τα πάνω (για να μην τραυματιστεί το μόσχευμα). Ακολουθεί διαβροχή σε ύψος έως 2 cm και η βάση των μοσχευμάτων τοποθετείται σε ορμόνη ριζοβολίας. Στη συνέχεια, τινάζουμε τα μοσχεύματα και τα τοποθετούμε σε γλαστράκια πολλαπλών θέσεων σε μίγμα εμπλουτισμένο υπόστρωμα ξανθιάς τύρφης, χώμα και βαερμικουλίτη (χονδρό) σε αναλογία 2:1/2:2 και τα ποτίζουμε τακτικά. Χρειάζονται 3-5 βδομάδες για να μεταφυτευτούν στο χωράφι.
Οι αποστάσεις φύτευσης μεταξύ των φυτών στην ίδια γραμμή είναι 60-70 cm και 80-100 cm μεταξύ των γραμμών. Μετά τη φύτευση ακολουθεί ριζοπότισμα.
Καλλιεργητικές φροντίδες:
Προετοιμασία του εδάφους: Η κατεργασία του εδάφους περιλαμβάνει όργωμα το καλοκαίρι ή το φθινόπωρο ακολουθούμενο από σβάρνισμα ή φρεζάρισμα με σκοπό να ψιλοχωματιστεί το έδαφος πριν την εγκατάσταση της καλλιέργειας.
Άρδευση: Καλλιεργείται σε ξηρικά χωράφια και μόνο όταν υπάρχει μεγάλη περίοδος με παρατεταμένη ξηρασία χρειάζονται 1-2 ποτίσματα.
Ζιζανιοκτονία: Πραγματοποιείται με εδαφοκάλυψη με πλαστικό ή άλλο φυτικό υλικό μεταξύ των γραμμών ώστε να περιοριστούν τα ζιζάνια καθώς και με την εφαρμογή σκαλισμάτων και τη χρήση χορτοκοπτικού. (Για περισσότερα στοιχεία βλέπε ρίγανη).
Λίπανση: Ισχύουν όσα αναφέρθηκαν στο αντίστοιχο κεφάλαιο για τη ρίγανη.
Συλλογή-απόδοση:
Πραγματοποιείται με δρεπάνια ή κλαδευτήρια ή με ειδικές μηχανές συλλογής λεβάντας. Η συλλογή λαμβάνει χώρα α) στο στάδιο της τελικής ανάπτυξης του ανθοφόρου στελέχους και της έναρξης της ανθοφορίας όταν προορίζονται για χρήση ως ξηρή δρόγη και β) στο στάδιο της πλήρους άνθησης όταν προορίζονται για παραγωγή αιθερίου ελαίου. Η συγκομιδή πρέπει να ξεκινά αργά το απόγευμα αφού φύγει η δροσιά (επιπλέον περιορίζεται ο αριθμός των μελισσών). Αν η συλλογή γίνει όψιμα τότε έχουμε ελάττωση του οξικού λιναλυλεστέρα, ενώ αν γίνει πρώιμα τότε περιορίζεται η απόδοση της καλλιέργειας σε αιθέριο έλαιο. Πλήρη παραγωγή της καλλιέργειας έχουμε τον τέταρτο χρόνο (400-500 κιλά/στρ. σε χλωρό βάρος). Τον πρώτο χρόνο παίρνουμε 50-100 κιλά/στρ. σε χλωρό βάρος, ενώ τον δεύτερο 200-250 κιλά/στρ σε χλωρό βάρος και τρίτο 300-350 κιλά/στρ σε χλωρό βάρος. Αν γίνει συλλογή μόνο των ανθοφόρων στελεχών τότε η απόδοση σε άνθος μετά από ξήρανση κυμαίνεται κατά μέσο όρος 35-50 κιλά/στρέμμα
Αιθέριο έλαιο:
Μεταξύ των διαφόρων ειδών λεβάντας η Lavandula angustifolia έχει την καλύτερη ποιότητα αιθερίου ελαίου λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε λιναλόλη. Η χημική σύσταση του αιθερίου ελαίου της λεβάντας εξαρτάται όχι μόνο από το είδος της λεβάντας αλλά και από τον κλώνο που έχει εγκατασταθεί.. Μέσα στον ίδιο κλώνο έχει παρατηρηθεί ότι η σύσταση του αιθερίου ελαίου που βρίσκεται στα άνθη, φύλλα και βλαστό είναι πολύ διαφορετική και εξαρτάται από το που και με ποιες συνθήκες έχει μεγαλώσει το φυτό. Η παρουσία και η συγκέντρωση των χημικών συστατικών μεταβάλλεται ανάλογα με την εποχή και το στάδιο ωριμότητας κατά τη συλλογή. Τα ενεργά συστατικά των αιθερίων ελαίων της λεβάντας είναι: λιναλόλη, οξικό λιναλύλιο, καμφορά,. ευγενόλη, α-πινένιο, β-πινένιο, β-οκιμένιο, καμφένιο, κ.λ.π. Οι αναλύσεις σε αιθέριο έλαιο που έγιναν στο Κιλκίς για τους 2 διαφορετικούς κλώνους (Lavandula angustifolia Mill και Lavandula angustifolia sp. etherio) που δοκιμάστηκαν, κυμάνθηκαν για τον πρώτο κλώνο από 2,9-3,5% και για τον δεύτερο κλώνο από 4,07-5%.
Ιδιότητες-χρήσεις:
Το αιθέριο έλαιο της λεβάντας χρησιμοποιείται στην βιομηχανία τροφίμων π.χ. σε ποτά, παγωτά, καραμέλες και τσίχλες, στην κοσμετολογία, στην αρωματοποιία, στην σαπωνοποιία και στον αρωματισμό χώρων. Πρόσφατα, η αρωματοθεραπεία έγινε πολύ δημοφιλής, όπου το αιθέριο έλαιο της λεβάντας χρησιμοποιείται ως μυοχαλαρωτικό. Επίσης, χρησιμοποιείται για την προστασία των ρούχων από το σκόρο. Έχουν αναφερθεί πολλές θεραπευτικές δράσεις της λεβάντας όπως η ηρεμιστική, η σπασμολυτική, η αντιοιική, τοπική αναισθητική δράση και αντιβακτηριδιακή. Το αιθέριο έλαιο της λεβάντας έχει αντιοξειδωτική δράση και μπορεί να εφαρμοστεί απευθείας αδιάλυτο στο δέρμα σε αντίθεση με τα υπόλοιπα αιθέρια έλαια.
Το γένος Lavandula περιέχει πάνω από 28 διαφορετικά είδη λεβάντας. Η λεβάντα είναι πολυετής, αειθαλής, αρωματικός θάμνος που ζει περισσότερο από 10 έτη και καλλιεργείτε εκτενώς για το άρωμα του και για διακοσμητικούς σκοπούς. Το χρώμα των ανθέων κυμαίνεται από μπλε έως βιολετί. Τα σημαντικότερα είδη είναι:
Lavandula latifolia
Lavandula angustifolia
Lavandula hybrida
Lavandula stoechas
Lavandula dendata
Lavandula heterophylla κ.α.
Στην Ελλάδα καλλιεργούνται 2 κυρίως είδη λεβάντας, η L. αngustifolia και η L. Stoechas συνήθως σε ασβεστούχα υποστρώματα και σε υψόμετρα από 100 έως 800 m.
Lavandula angustifolia (English lavender)
Περιγραφή:
Είναι αρωματικός θάμνος ύψους 30 cm έως και 1 m, με βλαστό τετραγωνικό που ξυλοποιείται. Φύλλα μήκους 5 cm στενά, ελαφρά χνουδωτά. Άνθη μικρά, χρώματος ιώδους σε σταχυόμορφες ταξιανθίες μήκους 15-20 cm. Ανθίζει από αρχές Ιούλιου έως και τον Αύγουστο.
Κλίμα –έδαφος:
Η λεβάντα αναπτύσσεται καλύτερα σε ξηροθερμικές συνθήκες. Παρουσιάζει ιδιαίτερη αντοχή σε περιοχές που υπάρχουν χαμηλές θερμοκρασίες το χειμώνα, αλλά δεν αντέχει τους παγετούς την περίοδο της άνοιξης. Το καλοκαίρι απαιτεί περιοχές με μεγάλη ηλιοφάνεια. Σε περιοχές με υψηλή βροχόπτωση τους μήνες Μάιο-Ιούνιο παρουσιάζει καλύτερη ανάπτυξη. Γενικά η απόδοση της καλλιέργειας εξαρτάται από το μικροκλίμα το οποίο επηρεάζεται από το υψόμετρο, την τοπογραφία, το γεωγραφικό πλάτος κ.λ.π.
Κατάλληλα εδάφη θεωρούνται τα ελαφρά χαλικώδη, καλά αποστραγγιζόμενα και ασβεστούχα. Άριστη τιμή pH για την ανάπτυξή της είναι το 7,1. Σοβαρό πρόβλημα αντιμετωπίζει η καλλιέργεια της λεβάντας αν υπάρχει το φυτό Tussilago farfara (χαμολεύκα) γιατί πιστεύεται ότι δηλητηριάζονται τα φυτά της λεβάντας. Αν η λεβάντα καλλιεργηθεί σε πολύ γόνιμα εδάφη τότε παράγονται πολλά φύλλα, αλλά λιγότερο αιθέριο έλαιο.
Πολλαπλασιασμός:
Α. Με σπόρο:
Η δημιουργία σπορείου συνήθως χρησιμοποιείται για βελτιωτικές εργασίες.
B. Με μοσχεύματα:
Είναι ο πιο εύχρηστος τρόπος, όπου χρησιμοποιούνται τμήματα βλαστών μήκους 10-12 cm του πρώτου ή δεύτερου έτους. Καλύτερη εποχή συλλογής των μοσχευμάτων είναι τέλος καλοκαιριού. Τα μοσχεύματα κόβονται 2-3 mm κάτω από το μάτι με πλάγια τομή. Απομακρύνουμε προσεκτικά τα 2/3 του φυλλώματος από κάτω με απόσπαση προς τα πάνω (για να μην τραυματιστεί το μόσχευμα). Ακολουθεί διαβροχή σε ύψος έως 2 cm και η βάση των μοσχευμάτων τοποθετείται σε ορμόνη ριζοβολίας. Στη συνέχεια, τινάζουμε τα μοσχεύματα και τα τοποθετούμε σε γλαστράκια πολλαπλών θέσεων σε μίγμα εμπλουτισμένο υπόστρωμα ξανθιάς τύρφης, χώμα και βαερμικουλίτη (χονδρό) σε αναλογία 2:1/2:2 και τα ποτίζουμε τακτικά. Χρειάζονται 3-5 βδομάδες για να μεταφυτευτούν στο χωράφι.
Οι αποστάσεις φύτευσης μεταξύ των φυτών στην ίδια γραμμή είναι 60-70 cm και 80-100 cm μεταξύ των γραμμών. Μετά τη φύτευση ακολουθεί ριζοπότισμα.
Καλλιεργητικές φροντίδες:
Προετοιμασία του εδάφους: Η κατεργασία του εδάφους περιλαμβάνει όργωμα το καλοκαίρι ή το φθινόπωρο ακολουθούμενο από σβάρνισμα ή φρεζάρισμα με σκοπό να ψιλοχωματιστεί το έδαφος πριν την εγκατάσταση της καλλιέργειας.
Άρδευση: Καλλιεργείται σε ξηρικά χωράφια και μόνο όταν υπάρχει μεγάλη περίοδος με παρατεταμένη ξηρασία χρειάζονται 1-2 ποτίσματα.
Ζιζανιοκτονία: Πραγματοποιείται με εδαφοκάλυψη με πλαστικό ή άλλο φυτικό υλικό μεταξύ των γραμμών ώστε να περιοριστούν τα ζιζάνια καθώς και με την εφαρμογή σκαλισμάτων και τη χρήση χορτοκοπτικού. (Για περισσότερα στοιχεία βλέπε ρίγανη).
Λίπανση: Ισχύουν όσα αναφέρθηκαν στο αντίστοιχο κεφάλαιο για τη ρίγανη.
Συλλογή-απόδοση:
Πραγματοποιείται με δρεπάνια ή κλαδευτήρια ή με ειδικές μηχανές συλλογής λεβάντας. Η συλλογή λαμβάνει χώρα α) στο στάδιο της τελικής ανάπτυξης του ανθοφόρου στελέχους και της έναρξης της ανθοφορίας όταν προορίζονται για χρήση ως ξηρή δρόγη και β) στο στάδιο της πλήρους άνθησης όταν προορίζονται για παραγωγή αιθερίου ελαίου. Η συγκομιδή πρέπει να ξεκινά αργά το απόγευμα αφού φύγει η δροσιά (επιπλέον περιορίζεται ο αριθμός των μελισσών). Αν η συλλογή γίνει όψιμα τότε έχουμε ελάττωση του οξικού λιναλυλεστέρα, ενώ αν γίνει πρώιμα τότε περιορίζεται η απόδοση της καλλιέργειας σε αιθέριο έλαιο. Πλήρη παραγωγή της καλλιέργειας έχουμε τον τέταρτο χρόνο (400-500 κιλά/στρ. σε χλωρό βάρος). Τον πρώτο χρόνο παίρνουμε 50-100 κιλά/στρ. σε χλωρό βάρος, ενώ τον δεύτερο 200-250 κιλά/στρ σε χλωρό βάρος και τρίτο 300-350 κιλά/στρ σε χλωρό βάρος. Αν γίνει συλλογή μόνο των ανθοφόρων στελεχών τότε η απόδοση σε άνθος μετά από ξήρανση κυμαίνεται κατά μέσο όρος 35-50 κιλά/στρέμμα
Αιθέριο έλαιο:
Μεταξύ των διαφόρων ειδών λεβάντας η Lavandula angustifolia έχει την καλύτερη ποιότητα αιθερίου ελαίου λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε λιναλόλη. Η χημική σύσταση του αιθερίου ελαίου της λεβάντας εξαρτάται όχι μόνο από το είδος της λεβάντας αλλά και από τον κλώνο που έχει εγκατασταθεί.. Μέσα στον ίδιο κλώνο έχει παρατηρηθεί ότι η σύσταση του αιθερίου ελαίου που βρίσκεται στα άνθη, φύλλα και βλαστό είναι πολύ διαφορετική και εξαρτάται από το που και με ποιες συνθήκες έχει μεγαλώσει το φυτό. Η παρουσία και η συγκέντρωση των χημικών συστατικών μεταβάλλεται ανάλογα με την εποχή και το στάδιο ωριμότητας κατά τη συλλογή. Τα ενεργά συστατικά των αιθερίων ελαίων της λεβάντας είναι: λιναλόλη, οξικό λιναλύλιο, καμφορά,. ευγενόλη, α-πινένιο, β-πινένιο, β-οκιμένιο, καμφένιο, κ.λ.π. Οι αναλύσεις σε αιθέριο έλαιο που έγιναν στο Κιλκίς για τους 2 διαφορετικούς κλώνους (Lavandula angustifolia Mill και Lavandula angustifolia sp. etherio) που δοκιμάστηκαν, κυμάνθηκαν για τον πρώτο κλώνο από 2,9-3,5% και για τον δεύτερο κλώνο από 4,07-5%.
Ιδιότητες-χρήσεις:
Το αιθέριο έλαιο της λεβάντας χρησιμοποιείται στην βιομηχανία τροφίμων π.χ. σε ποτά, παγωτά, καραμέλες και τσίχλες, στην κοσμετολογία, στην αρωματοποιία, στην σαπωνοποιία και στον αρωματισμό χώρων. Πρόσφατα, η αρωματοθεραπεία έγινε πολύ δημοφιλής, όπου το αιθέριο έλαιο της λεβάντας χρησιμοποιείται ως μυοχαλαρωτικό. Επίσης, χρησιμοποιείται για την προστασία των ρούχων από το σκόρο. Έχουν αναφερθεί πολλές θεραπευτικές δράσεις της λεβάντας όπως η ηρεμιστική, η σπασμολυτική, η αντιοιική, τοπική αναισθητική δράση και αντιβακτηριδιακή. Το αιθέριο έλαιο της λεβάντας έχει αντιοξειδωτική δράση και μπορεί να εφαρμοστεί απευθείας αδιάλυτο στο δέρμα σε αντίθεση με τα υπόλοιπα αιθέρια έλαια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου