Οικογένεια: Lamiaceae
Το είδος Origanum vulgare έχει τη μεγαλύτερη εξάπλωση από όλα τα συγγενικά του είδη, ενώ και στην Ελλάδα είναι το πιο κοινό και το πιο διαδομένο. Στην Ελλάδα βρέθηκαν τρία υποείδη με διαφορετικά μορφολογικά και χημικά χαρακτηριστικά.
Origanum vulgare ssp. hirtum
Origanum vulgare ssp. vulgare
Origanum vulgare ssp. viridulum
Από τα τρία παραπάνω υποείδη, το Origanum vulgare ssp. hirtum χρησιμοποιείται ευρύτατα ως άρτυμα με τον διεθνή εμπορικό όρο “Greek oregano” και θεωρείται ότι έχει την καλύτερη ποιότητα παγκοσμίως ανάμεσα στα είδη που χρησιμοποιούνται ως Oregano (ρίγανη).
Origanum vulgare ssp. hirtum
Περιγραφή:
Πολυετής πόα με διάρκεια ζωής πάνω από 8 έτη. Φύλλα σε αντίθετη διάταξη, ωοειδή, τριχωτά στην κάτω επιφάνεια. Άνθη μικρά, λευκά σε ταξιανθίες στάχυ. Ύψος στελεχών 30-80 εκ. και σπόρους πολύ μικρούς.
Κλίμα –έδαφος:
Ευδοκιμεί σε ψυχρές όσο και σε θερμές περιοχές. Προτιμά περιοχές ηλιόλουστες. Τα θερμοκρασιακά όρια ανάπτυξης του φυτού κυμαίνονται από 4-33 0C, άριστη θερμοκρασία ανάπτυξης τους 18-22 0C. Σε περιοχές με χαμηλό υψόμετρο και έντονη ηλιοφάνεια παρατηρείται υψηλότερη περιεκτικότητα αιθερίου ελαίου.
Καλύτερο pH ανάπτυξης θεωρείται το 6,8, αλλά αναπτύσσεται καλά και σε μεγαλύτερα pH. Προτιμά ξηρικά, χαλικώδη και ασβεστούχα εδάφη καλά αποστραγγιζόμενα. Υψηλή ποσότητα αζώτου ευνοεί τη μεγάλη ανάπτυξη του φυτού αλλά επιφέρει μείωση της περιεκτικότητας σε αιθέριο έλαιο.
Πολλαπλασιασμός:
Α) Με διαίρεση:
Στο αρχικό μητρικό φυτό ρίγανης υπάρχουν πλευρικοί βλαστοί με ανεπτυγμένο ριζικό σύστημα. Κατά τη διαίρεση μπορούμε να πάρουμε έως και 50 νέα φυτά αφαιρώντας από το μητρικό φυτό τους πλευρικούς βλαστούς με το ριζικό σύστημα και μεταφυτεύοντας τους στο χωράφι.
Β) Με σπόρο:
Ο σπόρος είναι πολύ μικρός και σπέρνεται σε σπορεία, όπως ο καπνός, που ετοιμάζονται είτε τέλη Ιουλίου με αρχές Αυγούστου (φθινοπωρινή εγκατάσταση) είτε μέσα Ιανουαρίου με αρχές Φεβρουαρίου (ανοιξιάτικη εγκατάσταση).
Για ένα στρέμμα απαιτείται φυτώριο 8-10 m2. Το έδαφος που θα γίνει το σπορείο πρέπει να ψιλοχωματιστεί σε βάθος 15-20 cm. Ρίχνουμε 18-20 lt/m2 τύρφη και ίση ποσότητα άμμου ή περλίτη, τα οποία αναμιγνύονται με το ψιλοχωματισμένο έδαφος σε βάθος 8-10 cm. Βρέχουμε ελαφρά το έδαφος και το ισοπεδώνουμε με σανίδα. Αναμειγνύουμε 16 gr σπόρου με 1 kg ποταμίσια άμμο και το απλώνουμε ομοιόμορφα σε όλη την επιφάνεια του σπορείου. Τέλος, το πατάμε ελαφρά με σανίδα και το βρέχουμε με νερό. Το θερινό σπορείο μπορεί να χρειάζεται και 2 φορές τη μέρα πότισμα αν επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες.
Απολύμανση σπορείων:
Πριν την δημιουργία σπορείου την καλοκαιρινή περίοδο κάνουμε προληπτικά ηλιοαπολύμανση με σκοπό να μειωθεί ο αριθμός των ζιζανίων
Μεταφύτευση:
Πραγματοποιείται όταν τα φυτά έχουν αποκτήσει 8-10 πραγματικά φύλλα με καπνοφυτευτική μηχανή και σε αποστάσεις φύτευσης 60-80 cm μεταξύ των γραμμών και 30-40 cm μεταξύ των φυτών στη γραμμή. Δυο ώρες πριν τη μεταφύτευση τα φυτά ποτίζονται στο σπορείο για να είναι πιο εύκολο το βγάλσιμο των φυτών και η τοποθέτηση τους στο χωράφι.
Καλλιεργητικές φροντίδες:
Προετοιμασία του εδάφους: Η κατεργασία του εδάφους περιλαμβάνει όργωμα το καλοκαίρι ή το φθινόπωρο ακολουθούμενο από σβάρνισμα ή φρεζάρισμα με σκοπό να ψιλοχωματιστεί το έδαφος πριν την εγκατάσταση της καλλιέργειας.
Καταπολέμηση ζιζανίων: Για να μειωθεί η εμφάνιση των ζιζανίων στο χωράφι μετά την εγκατάσταση της καλλιέργειας εφαρμόζεται εδαφοκάλυψη με πλαστικό (η αποτελεσματικότερη και πιο ακριβή μέθοδος) ή άχυρο, ή ακόμη υπολείμματα φυτών κ.λ.π.
Λίπανση: Οι ανάγκες σε λίπανση πρέπει να προσδιοριστούν μετά από εδαφολογική ανάλυση. Η ρίγανη γενικά δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις σε λίπανση.
Άρδευση: Είναι ξηρική καλλιέργεια. Χρειάζεται πότισμα κατά την εγκατάσταση στο χωράφι της καλλιέργειας αλλά και μετά τη συγκομιδή ώστε να ανταπεξέλθουν τα φυτά καλύτερα από το σοκ. Γενικά όσο πιο συχνά ποτίζουμε τόσο μειώνεται η περιεκτικότητα σε αιθέριο έλαιο.
Συλλογή – Απόδοση:
Η συγκομιδή ξεκινάει από το 2ο έτος. Αν κάνουμε σπορείο τον Αύγουστο, μπορούμε να έχουμε μια μικρή παραγωγή το πρώτο έτος της τάξης των 40 κιλών. Η συλλογή γίνεται όταν το φυτό είναι σε πλήρη άνθηση με χορτοκοπτικό μηχάνημα και σε ύψος 8-10 εκατοστά πάνω από το έδαφος. Δεν πρέπει να συγκομίζεται η ρίγανη μετά από βροχή αλλά πρέπει να περάσει μια βδομάδα περίπου για να μπορέσει να γίνει η συλλογή. Η συλλεχθείσα ποσότητα της ρίγανης μεταφέρεται για ξήρανση είτε σε σκιαζόμενο χώρο είτε σε ξηραντήριο. Σε διαφορετική περίπτωση, αφήνεται στο χωράφι για μια μέρα να στεγνώσει και μετά δένεται σε μπάλες ή αλωνίζεται με θεριζαλωνιστική σιταριού που έχει υποστεί μετατροπές. Η απόδοση σε χλωρή μάζα φτάνει τα 300-400 κιλά/στρ. που αντιστοιχεί σε 100-150 κιλά ξηρό βάρος/στρ.
Αιθέριο έλαιο:
Η περιεκτικότητα σε αιθέριο έλαιο παρουσιάζει μεγάλη ποικιλότητα ως προς την περιεκτικότητα και τη σύστασή του. Τα κύρια συστατικά του αιθέριου ελαίου είναι η καρβακρόλη και η θυμόλη συνοδευόμενα από το γ-τερπινένιο και το π-κυμένιο. Η περιεκτικότητα της καρβακρόλης στο αιθέριο έλαιο μπορεί να κυμαίνεται από ίχνη έως και πάνω από 90%. Υπάρχει μια αρνητική συσχέτιση μεταξύ καρβακρόλης και θυμόλης δηλαδή όσο αυξάνεται η καρβακρόλη τόσο μειώνεται η θυμόλη. Όταν κυριαρχεί η θυμόλη, χάνεται ουσιαστικά το χαρακτηριστικό άρωμα της ρίγανης. Η ποσότητα σε αιθέριο έλαιο μπορεί να κυμαίνεται από 1,1-8,2% (ml/100gr ξηρού βάρους) βιβλιογραφικά έχουν αναφερθεί και υψηλότερες αποδόσεις.
Ιδιότητες-χρήσεις:
Τα φυτικά μέρη της και τα αιθέρια έλαια της ρίγανης χρησιμοποιούνται ευρύτατα παγκοσμίως ως αρτύματα από τη βιομηχανία τροφίμων.
Το αιθέριο έλαιό της παρουσιάζει ισχυρή αντιβακτηριακή δράση κατά διαφόρων μικροοργανισμών και αναστέλλει την ανάπτυξη μυκήτων. Παρουσιάζει ισχυρή τοξική δράση εναντίον ιών και καρκινογόνων κυττάρων, καθώς και αντιοξειδωτική δραστηριότητα που σχετίζεται ιδιαίτερα με την παρουσία της καρβακρόλης και της θυμόλης, αλλά και γλυκοσιδίων, φλαβονοειδών και φαινολικών οξέων. Τέλος, παρουσιάζει νηματωδοκτόνο δράση και χρησιμοποιείται ως εντομοαπωθητικό σε αποθηκευμένα προϊόντα.
Η ρίγανη προστατεύει τα επικλινή εδάφη από τη διάβρωση δημιουργώντας πλέγμα από πολυάριθμες παραφυάδες και συγκρατώντας το επιφανειακό έδαφος.
